Lessen uit Vlaanderen: 'Neem afscheid van jullie dociele beleidsbraafheid’
In het winternummer van Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken maken Annemarieke van Egeraat (Sociaal Werk Nederland en directeur Warm Rotterdam) en Radboud Engbersen (programmaleider sociale basis bij Movisie) een rondgang door Vlaanderen. Hoe staat het sociaal werk ervoor bij onze zuiderburen, wat kunnen we van hen leren? ‘Laat je niet de kaas van het brood eten’, is één van de Vlaamse adviezen.
Sociaal werk als mensenrechtenberoep
Het valt de auteurs op dat er in Vlaanderen brede consensus is over de kern van het sociaal werk: een mensenrechtenberoep. Bij onze zuiderburen is er substantiële academische aandacht voor sociaal werk en is de traditie van samenlevingsopbouw minder verwaarloosd. Het anarchistische Vlaanderen lijkt strijdbaarder dan het beleidsbrave Nederland.
Volgens socioloog Pieter Cools (Universiteit Antwerpen) zit dit activisme in de landsaard: “Allez, een van mijn vele vooroordelen over onze prachtige noorderburen is dat jullie altijd wat zakelijker zijn. Er is bij jullie minder tijd voor tegenspraak. Wij hebben toch een klein beetje meer die Franse rebelse kant.” Cools maakt een nuttig onderscheid tussen ‘politiek werk' als strategie om signalen onder de aandacht te brengen van beleidsmakers en 'politisering' als verstorende praktijken die trachten in te breken op het publiek debat. Politiek werk is absoluut een taak van het sociaal werk; politisering is van iedereen die zich verontwaardigd voelt. “Het is belangrijk dat we ook die radicalere opties blijven gebruiken in tijden waarin we gedwongen worden om vooral uitvoerder te zijn. Tegelijkertijd mogen we het politiseren van problemen niet delegeren naar het sociaal werk. Sociaal werkers kunnen hier zeker een rol in spelen, maar het gaat niet op om overbelaste en onderbetaalde werkkrachten voortdurend aan te praten dat ze hun nek verder moeten uitsteken, zeker als we dat zelf niet doen.”
Wij hebben toch een klein beetje meer die Franse rebelse kant
Er zijn zeker ook overeenkomsten. Zoals de opgedrongen zorglogica aan het sociaal werk (‘jullie werk is preventie’), en gebrek aan realisme over de inbreng van burgers (‘zorgzame buurten’). Sociaal werk is er ook een knelpuntenberoep. En net als bij ons lopen sociaal (schaduw)werkers én de charitas-industrie de gaten dicht van een gebrekkig functionerende verzorgingsstaat. Sociale grondrechten staan op het spel, zowel in Nederland als in Vlaanderen.
Je leest het gehele artikel met lessen van sociaal werk in Vlaanderen in het winternummer van Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken: deze is hier te bestellen. Hierin verder onder meer het themadossier ‘Zie, hoor en help burgers’, over de kloof tussen de systeem- en de leefwereld. Die komt beeldend aan de orde in de persoonlijke ervaringen van ggz-herstelondersteuner Marieke Bourgonje. Onderzoekers Marije van den Berg, Thijs van Mierlo, Birgit Oelkers en Eelco Visser spraken met zeven wethouders over gemeenschapsgericht werken. Munish Ramlal, ombudsman Metropool Amsterdam, heeft dagelijks te maken met de kloof tussen systeem- en leefwereld. Zijn pleidooi: ‘Zoek samenwerking met informele leiders.’ Komt het nog goed? Volgens universitair docent Nanke Verloo is het moeilijk, maar niet onmogelijk.
Eerder verscheen van de hand van Annemarieke van Egeraat en Raboud Engbersen het artikel Contouren van het nieuwe sociaal werk (augustus 2023).