Waarom lukt het maar niet om te voorkómen dat kinderen en jongeren problemen krijgen die alleen met intensieve hulp en zorg zijn op te lossen? Waarom ontbreekt preventieve jeugdhulp in het VWS-programma Zorg voor Jeugd? Waar zijn de sociaal werkers in deze nota van Hugo de Jonge? Neemt het ministerie de eigen doelstelling van transitie én transformatie eigenlijk wel serieus?

Want de transformatie Jeugd is gedoemd te mislukken als preventie niet van de grond komt. Dat zeiden we al in onze eerste reactie op de evaluatie van de nieuwe Jeugdwet. En dat zegt bijvoorbeeld ook het NJi. Het gaat om er vroeg bij zijn als er iets mis dreigt te gaan met een kind of een gezin. Om alert reageren op signalen, tijdig begeleiding bieden thuis of op school, en zo voorkomen dat een kind in de jeugdzorg belandt.
Dus wil je echt werken maken van preventie? Investeer dan in een sterke sociale basis in buurten en wijken; in voorzieningen die vooral kwetsbare ouders ondersteunen en hun kinderen stimuleren in hun ontwikkeling. Zorg voor korte lijntjes: met de (peuter)juf, huisarts, het buurtteam, de bakker, de wijkagent, de wijkprofessionals en ouders en kinderen zelf.
Het wonderlijke is: er gaan steeds vaker vertegenwoordigers van ministeries en andere organisaties mee met onze werkbezoeken. We schuiven steeds vaker aan bij belangrijke tafels om mee te denken en mee te beslissen. En steeds meer gemeenten tonen zich overtuigde pleitbezorgers van sterk sociaal werk.
Toch blijft onze cruciale, waardevolle hulp bij opgroeien en opvoeden onderbelicht in Zorg voor Jeugd. Blijkbaar moeten wij lokaal én landelijk nog beter en nog vaker onder woorden brengen wat de toegevoegde waarde is van al die peuterspeelzaalleidsters, kinderwerkers, jongerenwerkers, schoolmaatschappelijk werkers en jeugdconsulenten.
Daar gaan we in alle gemeenten mee aan de slag. Het is tijd voor een Preventieakkoord voor Jeugd dat de unieke kracht van sociaal werk voor jeugd zichtbaar maakt. Zoals de doorlopende ontwikkellijn: we bemoeien ons immers met de allerjongsten tot en met de jongvolwassenen. En dat doen we integraal; we focussen niet op een hulpvraag, maar kijken naar het kind als een mens in wording, dus naar zijn hele situatie én vooral ook naar zijn mogelijkheden.
Via arbeidsmarktonderzoek gaan we bovendien structureel informatie verzamelen over alle preventieve diensten van onze professionals. Pas dan krijg je lokaal ook een goed beeld van de niet-geïndiceerde jeugdhulp die zij verlenen. En kunnen gemeenten ook veel beter sturen op de verdeling van middelen tussen lokaal jongerenwerk en regionaal georganiseerde jeugdzorg. In opdracht van VWS stelde sociaalwerkorganisatie Participe onlangs een maatschappelijke businesscase op die helder aantoont dat investeren in preventie inhoudelijk en financieel loont.
Dan nog even terug naar het VWS-programma Zorg voor Jeugd: dit programma mag bij de uitvoering straks niet alleen uitgaan van de jeugdzorgregio’s en de passend-onderwijsregio’s. Voorkom gaten in de lokale sociale basis rond jeugd. Het preventieve lokale werk mag niet ondergesneeuwd raken bij de transformatie van de Jeugdwet. Graag aandacht dus van alle betrokken partijen voor ons hele palet aan werkzame aanpakken rond opvoeden en opgroeien: van het springlevende peuterwerk tot en met  sportbuurtwerk, talentontwikkeling en de-radicalisering.
Als stelselverantwoordelijke voor de jeugdhulp én als partij bij het Kinderrechtenverdrag moet het Rijk gemeenten óók bijsturen wanneer gewenste ontwikkelingen uitblijven, zoals nu het geval blijkt. Meer sturen op transformatie dus en niet alleen op de bestuurlijke en organisatorische transitie.
Gelukkig houdt Hugo de Jonge van sturen. Dat bleek onlangs toen hij met zichtbaar genoegen in een busje van Welzijn Scheveningen ouderen naar hun reisdoel reed. Dus wat let hem om ook jongeren op weg te helpen naar hun bestemming?