Enquêtecommissie toeslagenschandaal: Blind voor mens en recht
In hun streven om steeds strenger op te treden tegen vermeend misbruik van toeslagen, raakten politici, uitvoerders en rechters het zicht op de mensen volledig kwijt. Blind voor mens en recht luidt dan ook de titel van het vandaag gepresenteerde eindrapport van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening. Eén van de aanbevelingen van de commissie is dat alle mensen laagdrempelig toegang moeten hebben tot het recht.
Nadat het toeslagenschandaal aan het licht bracht hoe burgers ten prooi vielen aan doorgeslagen fraudebeleid, besloot de Tweede Kamer tot een enquêteonderzoek. Waar een eerste enquête vooral inging op wat er is gebeurd (Ongekend onrecht, 2020), richt deze enquête zich op het waarom. Na twee jaar onderzoek en zo’n veertig openbare verhoren van (oud-)politici, ambtenaren en slachtoffers, zijn de conclusies keihard. "Zowel kabinet als het parlement heeft gefaald, uitvoerende diensten hebben onrechtmatig gehandeld en de rechtspraak is tekortgeschoten. In een verhard politiek en maatschappelijk klimaat zijn grondrechten van mensen geschonden en is de rechtstaat terzijde geschoven. Daardoor zijn levens van mensen in de vernieling geraakt," aldus voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie Michiel van Nispen (SP).
Zorg voor een landelijk dekkend netwerk voor hulp en ondersteuning bij sociaaljuridische vraagstukken
Volgens de commissie moet de overheid fundamenteel anders naar de grondrechten van mensen kijken, en bijvoorbeeld zorgen dat mensen weer makkelijker (persoonlijk) in contact kunnen komen de overheid. Ook moet er meer laagdrempelige toegang tot juridische bijstand zijn. Op dit moment is het aanbod nog beperkt en versnipperd, zo concludeerde onlangs ook de kwartiermaker ‘Belangenbehartiger voor Belastingplichtigen en Toeslaggerechtigden’. De commissie roept het kabinet dan ook op om een minimumniveau van (lokale) rechtshulp te waarborgen. Zodat iedereen, waar je in Nederland ook woont en wat je situatie ook is, toegang heeft tot laagdrempelige en goede sociaaljuridische informatie, advies en ondersteuning.
Sociaal Werk Nederland herkent en onderschrijft de conclusies van de parlementaire enquêtecommissie. Mensen en gezinnen zijn zwaar beschadigd en alarmsignalen vanuit de uitvoeringspraktijk zijn onvoldoende opgepakt. Zo wordt in het rapport onder meer gerefereerd aan de publicatie Toeslag of tegenslag uit 2009 van de Landelijke Organisatie van Sociaal Raadslieden (LOSR/Sociaal Werk Nederland), waarin ernstige knelpunten werden gesignaleerd in de regelgeving en uitvoering van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (Awir). Ook wij pleiten voor landelijke dekking van eerstelijnsdienstverleners, zoals sociaal raadslieden. Wij hopen dat de urgente aanbevelingen van de commissie het kabinet aansporen om hier nu echt werk van te maken.
Klik hier voor de bevindingen en aanbevelingen van de commissie.
Lees ook:
- Nieuwsbericht ‘Toegang tot hulp is nu te afhankelijk van je postcode’ (februari 2024)
- Handreiking Aan de slag met rechtsbescherming ontwikkeld in het programma Robuuste rechtsbescherming van Divosa en Sociaal Werk Nederland (december 2023)
- Nieuwsbericht Onderzoek: aanbod sociaaljuridische ondersteuning 'een lokettenjungle' (november 2023)
- Nieuwsbericht ‘Mensen op weg helpen, zodat ze weer rustig kunnen slapen’, interview met sociaal raadsvrouw Veronika Trifunovic (november 2023)
- Handreiking Pilot Sociaal-juridische Hulp om de Hoek (april 2023)