Hoogleraar wil autisme bestrijden met nieuwe 'opvoedgame'

Voorkomen dat aandoeningen als adhd, autisme, borderline, verslavingen en agressiestoornissen uit de hand lopen. Een hogere intelligentie. Een warmere relatie tussen ouders en kind. Dat zijn mogelijke winstpunten van een nieuwe 'opvoedgame'. Die is bedacht door Jan Derksen, hoogleraar Klinische Psychologie aan de Radboud Universiteit. Derksen: ,,Het is bij mijn weten de eerste opvoedgame ter wereld." Dat schrijft het AD.

En met boek (titel: 'Preventie psychische aandoeningen. Voorkom de etikettenregen') en game hoopt Derksen net als bij vaccinaties in de geneeskunde een aanzet te geven voor preventie van psychische klachten.

Gebruikers - professionele hulpverleners én ouders - kijken op beeldscherm gezamenlijk naar situaties waarbij ze moeten aangeven wat ze voelen en welke emotie opkomt. ,,Bijvoorbeeld: wat denk je als je een kind uit de boom ziet vallen, terwijl de ouder dat niet ziet gebeuren? Je kunt boos worden, walging voelen, schuld, verdriet.’’ Gamers klikken aan wat voor hen van toepassing is. ,,Vervolgens kun je het antwoord vergelijken met wat anderen vinden. Soms komt dat overeen met wat anderen vinden, dan weer wijk je af. Door erover te praten, leer je je eigen gevoelswereld en drijfveren beter te begrijpen.’’

Bewustzijn verruimen
Volgens de psycholoog verbreedt inzicht in eigen wensen, verlangens en gevoelens de kijk op de wereld. ,,In de psychologie noemen we dat 'mentaliseren'. Dat helpt om je bewustzijn te verruimen. Daarmee opent zich een toneelspel dat jezelf eerder niet in de gaten had.’’

Zo dient de game als hulpmiddel om de eigen kinderen te leren doorgronden. Volgens Derksen toont internationaal onderzoek aan dat ouders in meer dan de helft van de gevallen niet beseffen wat zich in het hoofd van hun kind afspeelt. ,,Heb je dat niet in de gaten, dan doe je veel gemakkelijker precies het verkeerde. Daardoor voelt het kind zich eerder onveiliger dan nodig is.’’

De game is ontwikkeld in samenwerking met het Eindhovense bedrijf Game Solutions Lab. Derksen levert het computerspel af in combinatie met een boek vol wetenschappelijke inzichten over opvoeden. ,,Wat moet je in de vroege kindertijd doen om latere psychische ellende te voorkomen? Alle kennis hierover hebben we in een team van onderzoekers verzameld en vertaald naar honderden tips. Het is een handboek 'opvoeden 2.0' geworden.’’

Met name in de eerste twee levensjaren - beter: de eerste duizend dagen, Derksen telt vanaf de conceptie - is het goed inschatten van je kind essentieel om latere schade te voorkomen, stelt de hoogleraar. Ouders kunnen daarbij hulp gebruiken, weet hij. ,,Een ouder weet vaak al niet van zichzelf waarom hij geïrriteerd is op een bepaald moment. Laat staan dat je dat van je kind weet. Het kind zelf weet het vaak al helemaal niet. Maar wat als je dankzij het mentaliseren je kind wel beter leert begrijpen en kennen? Dan kun je een veel affectievere relatie opbouwen.’’

Trauma's 
Doel is verder dat opvoeders door meer begrip hun eigen trauma's niet doorgeven aan hun kinderen.

,,Aan bijvoorbeeld adhd en autisme valt veel te doen, juist als je de tekenen ervan herkent in de eerste levensmaanden’’, licht hij toe. ,,Door het opbouwen van een affectievere relatie, rijpt letterlijk de cortex (het deel in de hersenen dat je gevoelsleven stuurt, red.) beter. De betere lichamelijke ontwikkeling leidt tot een gezondere persoonlijke groei van het kind met alle positieve gevolgen van dien.’’

Derksen's 'opvoedboek' is een soort wetenschapstestament van de hoogleraar, die in september 2019 met emeritaat gaat. Hij zegt korte metten te willen maken met voorgangers als de Amerikaanse kinderarts en opvoedgoeroe Dr. Spock die 'aanleg' en 'omgeving' strikt scheidden als bepalende factoren in de opvoeding. ,,Streng of niet streng zijn voor je kind? Passé. Het gaat om een totaalaanpak, waarbij ouders beseffen dat het bij opvoeden altijd gaat om interactie.’’

De psychologische ontwikkeling van een kind begint volgens Derksen al in de baarmoeder. ,,Een gestresste zwangere vrouw krijgt een gestresst kind, toont onderzoek aan. Dat heeft niks met een te simpel onderscheid tussen omgeving of aanleg te maken, het is een lichamelijk, sociaal en psychisch gegeven. Doe je voordeel met die kennis.’’