Een mens is een mens door andere mensen
Gon Mevis, directeur/bestuurder ContourdeTwern
Waar het goed met je gaat, is je thuis.
Deze spoiler alert is verbonden aan een weergaloze theaterproductie van Bright Richards en Oleg Fateev. In september 2019 zat ik in een volle theaterzaal in Goirle, samen met ruim 150 bezoekers, op het puntje van onze stoel. De van oorsprong Liberiaanse theatermaker Richards maakt voelbaar hoe zwaar het is om je thuisland te verlaten. Welke ondoorgrondelijke bureaucratie op je afkomt in het land van aankomst. Hoe lastig het is om de culturele codes van het ontvangende land te kraken. En wat voor ongelooflijke veerkracht én zelfrelativerend vermogen nodig zijn om daar doorheen te komen en je écht op je plek te gaan voelen.
De voorstelling was ook bijzonder, omdat het hele publiek met een etiketje beplakt kon worden. ‘Statushouder’, ‘vrijwilliger’, ‘werkgever', 'gemeenteraadslid’, ‘wethouder’, ‘directeur’. De theatervoorstelling liet zien dat die etiketjes volkomen misplaatst zijn, en bracht ons allemaal terug naar wat we in de kern zijn: mensen. Mensen met verlangens, die alleen gerealiseerd kunnen worden als de ander oprechte interesse in je heeft. Mensen die angsten moeten overwinnen voordat ze ervaren dat het contact met die ander ook het eigen leven kan verrijken.
Ik wil daarom iets toevoegen aan de klantreis die sinds kort beschikbaar is. In de eerste plaats zijn vluchtelingen natuurlijk geen klanten. Het zijn bovenal mensen die al een hele reis achter de rug hebben, en dus vooral de behoefte hebben om thuis te komen. Dat is geen lineair proces. Dat is pijn verwerken, omgaan met onzekerheid over de achterblijvers - en hun onveiligheid - in het moederland. Het is vallen, opstaan en weer vallen. Veel van wat je in je vaderland hebt geleerd is plots nauwelijks bruikbaar en net als je denkt dat je de belangrijkste stap (‘eindelijk een verblijfsvergunning’) hebt genomen, merk je dat dit nog maar het prilste begin is. De Nederlandse samenleving waarin je jouw eigen weg moet zoeken, weet eigenlijk steeds minder goed wat ze met je aan moet. Bij wie ben je welkom? Hoe duurzaam zijn nieuwe relaties die je opbouwt?
Van dat besef moeten we scherp doordrongen zijn bij het lanceren van de klantreis. Echt, veel gemakkelijker kunnen we het niet maken voor de statushouder. Het gaat jaren duren voordat hij of zij zich thuis kan en mag gaan voelen in Nederland. In die tussentijd is het van het allergrootste belang dat we nieuwkomers als mensen blijven zien. Dat we empathisch zijn en luisteren, dat we aansluiten. Aansluiten bij het eigen, vaak gebroken levensverhaal van de vluchteling. Daarom is inbedding in een prettige context zo ongelooflijk belangrijk. In het dorp, in de buurt. Door contact met gewone mensen die niet op de eerste plaats een professionele relatie met de vluchteling hebben, maar als vrijwillige maatjes en buurtbewoners. Hoe beter we erin slagen om dat contact tot stand te brengen, hoe beter de nieuwe Nederlander in staat is eigen keuzes te maken, zijn netwerk uit te breiden en dankzij interactie met anderen zijn persoonlijkheid te ontwikkelen.
Een mens is een mens door andere mensen, zei Mandela. Als we dat goed tot ons door laten dringen, dan weten we wat ons te doen staat. Inburgering is dan geen opgave meer van de statushouder alleen. Waar het goed gaat met de nieuwkomer, daar voel ík me thuis.